Keurslijf, lijfgoed, lingerie, luxe
Er was een tijd dat ondermode vooral als doel had om de bovenkleding te ondersteunen. Hoepelrokken, tournures, mouwsteunen, keurslijven en andere zaken moesten de kleding in model houden. Een groot verschil met de lingerie van nu. In het Bussemakerhuis is vanaf 10 augustus een expositie te zien over de geschiedenis van de lingerie in de periode 1775 tot 1915
Dirk Jan List, directeur van het museum Hoekse Waard in Rotterdam is een van de deelnemers aan deze expositie en heeft een aantal hele bijzondere stukken uit zijn eigen persoonlijke collectie ingebracht. List heeft in de loop der jaren een grote verzameling ondermode aangelegd omdat hij in eerste instantie bijzonder geïnteresseerd was in het technische aspect van kleding. Hoe blijft het zo mooi in model? Tijdens zijn zoektocht kwam hij de meest uiteenlopende hulpmiddelen tegen , allemaal bedoeld ter ondersteuning. ‘’In het begin van deze periode was de ondermode vooral silhouet bepalend. Het korset, het keurslijf en ook de valse boezem gaven specifieke accenten of benadrukten bepaalde delen van het lichaam, waardoor de japon beter uitkwam. Het ging er dus niet om of een vrouw zich prettig voelde, de nadruk lag op de bovenkleding!’’ Kussentjes op de heupen, aan de zijkant of aan de achterkant, kussentjes op de schouder, rijglijfjes die de taille moesten benadrukken en daarbij ging het vooral om een wespentaille.
De silhouetten veranderden voortdurend, ook in die tijd en dat vergde steeds weer nieuwe oplossingen en geheime constructies om toch de kleding zo te doen uitkomen als de ontwerper het had bedoeld. ‘’En het moest in model blijven! Dus niet bepaald gemakkelijk om je in te bewegen, laat staan werkzaamheden te verrichten, maar om te showen!’’
In de achttiende eeuw waren de rijglijfjes populair. Het bovenlichaam van de vrouw werd ingesnoerd om een slank effect te krijgen. Soms werd hier al op jonge leeftijd mee begonnen, hetgeen de nodige verminkingen kon veroorzaken. ‘’Het is echter een fabeltje dat vrouwen een rib lieten verwijderen, zodat er een slanke taille ontstond, in die tijd overleefde je een operatie niet!’’ In klederdrachten werden deze rijglijfjes ook gebruikte, zo kon men de bovenkleding hierop vastspelden. ‘’Vrouwen konden deze keurslijven niet aankrijgen zonder hulp.’’
Op de expositie zijn tevens een aantal hoepelrokken te zien, waarover de bovenkleding gedragen wordt. Deze stalen constructies hadden als grote voordeel dat er niet zoveel zware onderrokken gedragen hoefden te worden en de bovenkleding toch mooi in model bleef.
Een collectie die je maar heel zelden ziet
Gedurende de jaren veertig en vijftig van de negentiende eeuw waren de japonrokken zo wijd geworden dat modieuze vrouwen de koepelvorm ervan versterkte met een grote tournure. Dit geheimzinnige kledingstuk dat onder de rok gedragen werd, vergrootte de omvang van de heupen en het zitvlak. De bekende kussentjes op de heupen. Andere vrouwen droegen hiervoor liever een stijve onderrok van paardenhaar of een exemplaar met ingenaaid of ingeweven koord. Later werd de tournure vervangen door de crinoline, een sikkelvormig model van paardenhaar of gesteven katoen met baleinen.
Dat ondermode niet alleen bedoeld was voor de vrouw maar ook voor de mannen is te zien aan de verschillende buikbanden en kuitkussentjes. Bovendien waren er voor mannen ook keurslijven om het lijf in model te houden. De Kunstkring Borne heeft drie lezingen gewijd aan de geschiedenis van de ondermode. Deze worden in het najaar verzorgd.
Wilma Witteveen, conservator van het museum, is zeer content met de collectie van List. ‘’Dit is een collectie die je maar heel zelden ziet en daarom zo bijzonder is. We vullen de expositie aan met ondergoed en lingerie uit de latere periode waarbij uiteraard het Jansen en Tilanus uit de eigen regio niet ontbreekt. Dan heeft de ondermode weer een heel ander doel!’’
Net als bij de vorige expositie wordt nu weer een boekwerkje samengesteld waarin alle onderdelen benoemd en toegelicht worden. De Kunstkring Borne verzorgt drie lezingen over de geschiedenis van de ondermode. Deze staan in het najaar op het programma.
