Samen Kerken: Grote vragen

Dulce et decorum est, pro patria mori

Hoe zoet en eervol is het te sterven voor het vaderland
De hedendaagse musicus Arjan Lienaerts werd, net zoals velen van ons, in de eerste dagen van de Russische inval in de Oekraïene, overvallen door grote vragen. Oorlog in Europa? Die tijd was toch allang voorbij? Maar de harde realiteit laat zien: ook in het “beschaafde” westen is het mogelijk dat jonge mannen naar het wrede slagveld worden gestuurd, met de “belofte” dat zij een zoete en eervolle dood zullen sterven voor hun vaderland.

Wilfred Owen (1918) beschrijft in een gedicht “Dulce en decorum est”, hoe een jonge man in de Grote Oorlog sterft in een gasaanval. Zo afschuwelijk, zo mensonterend, zo zinloos…. Hoezo zoet en eervol? Nu, in onze tijd, herneemt Arjan Lienaerts dit protest en klaagt het nationalistische streven om geweld te romantiseren aan. Het is een leugen!

“Daar staan ze weer in rijen opgesteld,
want mensen blijken toch kort van memorie.
De oude leugen wordt opnieuw verteld:
hoe zoet en eervol is het te sterven voor het vaderland!
Een land niet eens zo gek ver hier vandaan
wiens kinderen nog hunkeren naar glorie.
Nu kijken ze hun vijand glazig aan…
Wanneer de vrede ons abrupt verlaat
zoals al menigmaal in de historie
dan maakt dat van een kind nog geen soldaat…..
De oude leugen is opnieuw verteld
aan kinderen die hunkeren naar glorie
Maar keren zij ooit terug van het geweld?
hoe zoet en eervol is het te sterven voor het vaderland!”

Ik woon tegenwoordig naast ruim 80 Oekraïeners, vrouwen, kinderen, een enkele man.
Hun dierbare zonen, mannen, kleinzonen, vrienden zijn achtergebleven om weerstand te bieden aan de brute aanval op hun vaderland. Als zij hun volkslied zingen, met een hand op hun hart, dan krijgt dat wel meer betekenis dan ons Wilhelmus bij een voetbalinterland.

Het is een groot spanningsveld: uit liefde voor je vrije vaderland weerstand bieden aan een buurland, dat jouw bestaan als onafhankelijk land ontkent. Hier kunnen wij ons het Nederlandse verzet tegen de Duitse bezetter indenken.

Maar de hele gedachte achter de Europese samenwerking is uiteindelijk het inzicht dat die twee grote oorlogen alleen maar, aan weerskanten, ellende hebben opgeleverd. Dat dit nooit meer mag gebeuren! Onze Duitse buren, in de eerste jaren “de vijand”, leerden we kennen als weerloze, onschuldige slachtoffers van een machtswellustig systeem. Ontelbare jonge mannen vonden een laatste rustplaats, ver weg van huis. En zeker twee generaties “overlevenden” hebben een groot trauma te verwerken. Nu, met het uitbreken van nieuw geweld, vertellen zij opnieuw hun verhalen.

Russische en Oekraïense jonge mannen: daar staan ze weer in rijen opgesteld…. En hun vrouwen en moeders thuis of in diaspora vragen in angst: keren zij ooit terug van het geweld? Keren wij ooit terug naar huis? En zo ja, hoe beschadigd en gebroken? Hoezo zoet en eervol?

Susan van Os-Yedema
emeritus r.k.-pastoraal werker

samen kerken